Ο Εμφύλιος (1946-49)

Η απελευθέρωση από τη γερμανική κατοχή βρήκε τον ελληνικό λαό διχασμένο, σε μια στιγμή που περισσότερο από κάθε άλλη φορά χρειαζόταν ομόνοια και ενότητα. Από τα χρόνια ακόμα της Κατοχής η εθνική αντίσταση δεν ήταν ενωμένη. Είχαν αρχίσει προστριβές που κατέληξαν σε διαμάχες ανάμεσα στις παρατάξεις, τις οποίες υπέθαλψαν και οι σύμμαχοι, αφού ο καθένας τους ενδιαφερόταν να εξασφαλίσει για λογαριασμό του την επιρροή του στην Ελλάδα, μετά τη λήξη του πολέμου. Μοιραία επακολούθησε ο τραγικός για την πατρίδα εμφύλιος του 1944-45 και 1946-49. Η περιοχή μας, όπως όλη η ύπαιθρος χώρα, προσπαθούσε σπασμωδικά να ξαναβρεί τον ειρηνικό και ανοδικό ρυθμό της, μέσα στο μαρασμό και τα ερείπια. Η συμμαχική βοήθεια(ΟΥΝΡΑ), που αποτελούνταν κυρίως από τρόφιμα, πρώτες ύλες και μέσα μεταφορών, παρόλες τις αδικίες κατά την κατανομή της, ανακούφιζε κάπως τους ταλαιπωρημένους κατοίκους. Το κλίμα της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας το τροφοδοτούσαν οι συχνές εμφανίσεις παρακρατικών ομάδων, οι οποίες με την ανοχή του επίσημου κράτους επιδίδονταν σε βίαιες και τρομοκρατικές πράξεις, πολλές φορές σε βάρος αθώων πολιτών.

Μέχρι το Σεπτέμβριο του 1947, δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού και αντάρτικες δυνάμεις αλληλοδιαδέχονταν η μία την άλλη στην  περιοχή και η Σπερχειάδα θεωρούνταν «νεκρή ζώνη». Από την πλευρά των ανταρτών, ολόκληρη περιοχή ανήκε στη ζώνη ευθύνης της 2ης μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού, με διοικητή τον υποστράτηγο Διαμαντή(Γιάννη Αλεξάνδρου). Τη Σπερχειάδα και την ευρύτερη περιοχή της υπεράσπιζαν, εκτός από δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού, δυνάμεις της Χωροφυλακής, ΜΑΥ(Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου) και το ΑΜΑΚ( Ανεξάρτητο Μεταβατικό Απόσπασμα Κρανιά). Το αποτελούσαν έφεδροι αξιωματικοί και πρώην αντάρτες και το συγκρότησε ο αν/χης του Εθνικού Στρατού Αριστείδης Κρανιάς.

Από το φθινόπωρο του 1946 μέχρι το Μάιο του 1947, στην ορεινή περιοχή σημειώθηκαν αρκετές μάχες και συμπλοκές με πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Η πρώτη μεγάλη επίθεση του Δημοκρατικού Στρατού κατά της Σπερχειάδας σημειώθηκε τη νύχτα της 7 προς 8 Φεβρουαρίου του 1947. Αποκρούστηκε με επιτυχία από τους αμυνόμενους με συνολικό απολογισμό 32 νεκροί  και δεκάδες τραυματίες και αιχμάλωτοι και από τις δύο πλευρές (Κρανιά Αριστείδη: «Αντί του μάνα χολήν» Αθήνα 1973, σελ. 58-59). Η δεύτερη μεγάλη επίθεση κατά της Σπερχειάδας πραγματοποιήθηκε αιφνιδιαστικά τη Μεγάλη Παρασκευή. Οι αντάρτες έκαμψαν την αντίσταση της φρουράς, μπήκαν στην κωμόπολη και φεύγοντας άδειασαν και τις αποθήκες της ΟΥΝΡΑ. Είναι αδιευκρίνιστος  ακόμα ο αριθμός των ανταρτών, των χωροφυλάκων  και των αμάχων που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν.   

Από το καλοκαίρι του 1947 άρχισε η σταδιακή εκκένωση των ορεινών χωριών της Σπερχειάδας, στα πλαίσια εφαρμογής κυβερνητικού σχεδίου. Όλοι σχεδόν οι κάτοικοι κατέφυγαν στη Σπερχειάδα. Σύμφωνα με στοιχεία του Γραφείου Πρόνοιας Λαμίας, οι «ανταρτόπληκτοι» που φιλοξενήθηκαν στην κωμόπολη από το 1947 μέχρι τα μέσα του 1949 έφθασαν στους 11.589. Διέμειναν σε άδεια σπίτια και αποθήκες καθώς και σε παράγκες και πρόχειρους καταυλισμούς  που στήθηκαν για το σκοπό αυτό στην τοποθεσία «Καναπίτσα».

Από τις αρχές του 1948 στρατοπέδευαν στη Σπερχειάδα μεγάλες δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού και οι συγκρούσεις με τους αντάρτες άρχισαν να πυκνώνουν. Εντάθηκαν από το Μάιο του 1949, με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις μονάδων του Α΄ Σώματος Στρατού και έληξαν ουσιαστικά με το θάνατο του Διαμαντή, στις 21-6-1949, κοντά στα Μάρμαρα.

Το τέλος του Εμφυλίου (Αύγουστος 1949), βρήκε τη χώρα με βαθιές πληγές, που πέρασαν πολλά χρόνια για να επουλωθούν. Εκατοντάδες συμπατριώτες μας σκοτώθηκαν, εκτελέσθηκαν ή πέθαναν στη φυλακή και στην εξορία. Μετά τις καταστροφές, τις κάθε είδους δυστυχίες, τα πένθη και τις περιπέτειες που έζησαν οι κάτοικοι της περιοχής μας, ήρθε η εποχή της ηρεμίας και ανασυγκρότησης. Οι περισσότεροι κάτοικοι των ορεινών χωριών «επαναπατρίσθηκαν», τα ερειπωμένα σπίτια ανακατασκευάστηκαν και καινούρια άρχισαν να χτίζονται, με χρήματα του «Σχεδίου Μάρσαλ» και τη βοήθεια του κράτους. Έργα υποδομής και ανάπτυξης άρχισαν να ζωντανεύουν την κατεστραμμένη οικονομία.   Μια καινούρια σελίδα άρχιζε…    

Το Δεκέμβριο του 1948  στη Σπερχειάδα φιλοξενούνταν από τα γύρω χωριά ο παρακάτω αριθμός οικογενειών:

Αργύρια: 74

Γαρδίκι: 33

Γόριανη :8

Γραμμένη Οξυά: 26

Δίλοφο: 136

Καλλιθέα :104

Καμπιά :57

Κανάλια :60

Κλωνί :76

Κολοκυθιά :31

Κυριακοχώρι :82

Μάρμαρα :81

Παλαιοβράχα: 90

Μεσοποταμία :8

Νικολίτσι :20

Περιβόλι :20

Πίτσι :2

Πουγκάκια: 9

Στάγια :22

Φτέρη:128                                                                                                                                    

(Από τα αρχεία του Μουσείου «Αθανάσιος και Μαίρη Ακρίδα».

Στο Δημοτικό Σχολείο Σπερχειάδας το μαθητικό δυναμικό την περίοδο εκείνη ήταν το εξής:

σχ. έτος 1946-47: 375 μαθητές

σχ.έτος  1947-48: 746 μαθητές

σχ. έτος:1948-49: 1194 μαθητές

σχ έτος: 1949-50: 1002 μαθητές

σχ. έτος:1950-51: 359 μαθητές

(Από το βιβλίο  «Η Σπερχειάδα»)