Το παζάρι της Σπερχειάδας
Παζάρι στις πόλεις και τα χωριά της Ρούμελης είναι η ετήσια εμπορική αγορά που γίνεται σε ορισμένο τόπο και χρόνο και γεννήθηκε από την ανάγκη συγκέντρωσης κοινού και αγαθών σε συγκεκριμένο και ευρύτερο και γνωστό χώρο. Η λέξη παζάρι προέρχεται από το τουρκικό Pazar και σημαίνει τόπος δημόσιας αγοράς αλλά και διαπραγμάτευση σχετικά με την τιμή του εμπορεύματος ή τους όρους συμφωνίας κ.λ.π. (Τεγόπουλου Φυτράκη «Ελληνικό Λεξικό», Ε’ έκδοση 1992).
Για τη Σπερχειάδα και τα χωριά της το παζάρι ήταν –και παραμένει ακόμα- μια από τις σπουδαιότερες δραστηριότητες της κοινωνικής και οικονομικής ζωής ολόκληρης της περιοχής. Έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, μας πληροφορεί η Κωνσταντία Καλέντζου στο βιβλίο της «Μεσοποταμία-Χαλίλη Φθιώτιδας». Εκείνα τα δύσκολα χρόνια το παζάρι γινόταν στην τοποθεσία «Αλλαγή» ή «Αλλαή» που σήμερα ονομάζεται «Διπόταμο» και που βρίσκεται στη συμβολή δυο μικρών ποταμών, του Γαρδικώτη και του Σμοκοβίτη, που μαζί με άλλα μικρότερα ρέματα σχηματίζουν τον Ίναχο (Βίστριζα). «… Εκεί υπάρχει ένα πλάτωμα» γράφει η Κωνσταντία Καλέντζου, «ένα επίπεδο μέρος, επιφάνειας αρκετών στρεμμάτων, όπου τώρα έχουν τα ξεχειμαδιά τους, τα χειμερινά δηλαδή μαντριά τους, οι κτηνοτρόφοι της Κοινότητας Μαρμάρων. Σ΄ αυτό το μέρος γινόταν το παζάρι, η Αλλαή. Οι ορεινοί έφερναν τα προϊόντα τους και οι καμπίσιοι επίσης τα δικά τους και τα αντάλλασαν. Αυτό γινόταν σε τακτά χρονικά διαστήματα. Φυσικά, μαζί με την ανταλλαγή των προϊόντων, στο μέρος εκείνο γινόταν και άλλων ειδών συναλλαγές και συναντήσεις. Γίνονταν συνοικέσια, νυφοπάζαρα. Άλλαζαν σκέψεις και μηνύματα πολιτικής φύσεως. Μετέφεραν τα μυστικά τους οι σκλάβοι Έλληνες και δυνάμωναν ψυχικά ακουμπώντας ο ένας στη βασανισμένη πλάτη του άλλου…»
Μετά την Απελευθέρωση η Σπερχειάδα (Αγά τότε) εξελίχθηκε σταδιακά σε διοικητικό και εμπορικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, το παζάρι μεταφέρθηκε εκεί και άρχισε να καθιερώνεται ως αξιόλογος θεσμός στην τοπική οικονομία. Γινόταν κάθε Αύγουστο και περιλάμβανε εμποροπανήγυρη και ζωοπανήγυρη. Την πρώτη γραπτή μαρτυρία τη βρήκαμε στην εφημερίδα της Λαμίας«Φωνή του Λαού» του Αυγούστου του 1867: «… Πανήγυρις τελείται εις την πρωτεύουσα του Δήμου Σπερχειάδος το χωρίον Αγά την 20ή τρέχοντος. Διαρκεί από 3-5 ημέρες. Μεταφέρονται προς πώληση παντός είδους: ζώα, τυρός, βούτυρο, υφάσματα βαμβακερά και μάλλινα, δέρματα κατεργασμένα». Στις αρχές του 20ού αιώνα το παζάρι της Σπερχειάδας ήταν από τα πιο γνωστά της Ρούμελης, μας πληροφορεί ο λαογράφος Δημήτρης Λουκόπουλος στα «Γεωργικά της Ρούμελης», σελ. 5. Καθιερώθηκε επίσημα το 1925 με το β.δ. της 17-8 (ΦΕΚ 253/Α΄ της 15-9-1925). Το 1926 η ημερομηνία τέλεσής του μεταφέρθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου και το 1929 στις 20 Οκτωβρίου. Η ημερομηνία αυτή οριστικοποιήθηκε με το β.δ 218 του 1969 (ΦΕΚ 59/Α΄ της 7-4-1969) και παραμένει η ίδια μέχρι σήμερα. Το παζάρι μέχρι το 1925 γινόταν στην τοποθεσία «Παλιοπάζαρο» και από τότε η εμποροπανήγυρη μεταφέρθηκε στην κεντρική λεωφόρο της κωμόπολης, όπου παραμένει μέχρι και σήμερα. Η ζωοπανήγυρη συνέχισε να πραγματοποιείται μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄70, κάθε 20 Αυγούστου, στην περιοχή μεταξύ των Σφαγείων και της Αγίας Παρασκευής. Μικρό ζωοπάζαρο γινόταν στην ίδια περιοχή και στις 20 Οκτωβρίου.
Για τους κατοίκους των ορεινών, κυρίως, χωριών μας το παζάρι του παλιού καιρού ήταν η ευκαιρία να πουλήσουν τα προϊόντα τους (κάστανα, καρύδια, κτηνοτροφικά είδη κ.λ.π.) και να κάνουν τις απαραίτητες προμήθειες για τον επερχόμενο χειμώνα, κυρίως σε βιοτεχνικά είδη. Ήταν όμως και μια ευκαιρία, για μικρούς και μεγάλους, για ψυχαγωγία και διασκέδαση, με τα διάφορα θεάματα, τη λαϊκή μουσική, το καλό κρασί και το νόστιμο μεζέ των ταβερνείων.
Το παζάρι της Σπερχειάδας συνεχίζει τη φήμη του πανελλαδικά, αφού και στις μέρες μας έμποροι από πολλές γωνιές της πατρίδας μας καταφθάνουν και πουλούν τα εμπορεύματά τους. Μόνο που τα πράγματα έχουν αλλάξει πλέον ριζικά. Οι κάτοικοι των χωριών μας έχουν λιγοστέψει δραματικά, οι προσβάσεις στην αγορά είναι τώρα άμεσες και εύκολες, οι ανάγκες και οι συνθήκες προμήθειας καταναλωτικών αγαθών πολύ διαφορετικές. Θα έλεγε κανείς ότι το παζάρι ζει περισσότερο ως έθιμο παρά ως εμπορική δραστηριότητα.
Μονοήμερη εμποροπανήγυρη, αλλά και ζωοπανήγυρη, γίνεται στη Σπερχειάδα και κάθε Μεγάλη Παρασκευή. Είναι το «πασχαλιάτικο» παζάρι, αφού οι κάτοικοι της κωμόπολης και της ευρύτερης περιοχής κάνουν τα απαραίτητα ψώνια και προμηθεύονται τον οβελία της Λαμπρής.